Diyabet pankreastan salgılanan insülin hormonun direnci veya az salgılanması ile ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Diyabet yani şeker hastalığı ülkemizde ve dünyada hızla artan bir hastalıktır. 

Ülkemizde şeker hastası kişiler toplumun %10’u civarındadır. Diğer bir deyimle her on kişiden 1’inde şeker hastalığı vardır. Yapılan bilimsel çalışmalar şeker hastası olan her üç kişiden 1’inin hasta olduğunu bilmeden yaşadığını göstermiştir. 

Kendisinde şeker hastalığı olduğunu bilmeyen kişilerin oranının kendisinde şeker hastalığı olduğunu bilen hastaların %35’i kadar olduğunu göstermiştir. Diğer bir deyimle toplumdaki her 3 şeker hastasından birisi henüz hastalık teşhis edilmeden yaşamaktadır. 

Diyabet çeşitleri 

Şeker hastalığının esasta iki tipi vardır ve bunlar Tip 1 ve Tip 2 diyabet olarak adlandırılır.

Tip 1 diyabet daha çok çocuklarda görülen ve insülin ile tedavi edilmesi gereken şeker hastalığı tipidir. Bu hastalıkta insülin salgılanması olmadığından dışarıdan yapılan yapay insülin ile tedavi yapılır. Haplar ile tedavisi mümkün değildir. Şeker hastalarının yüzde 10’nunu tip 1 diyabet oluşturur. Tip 1 diyabet 9 aylıktan itibaren görülebilirse de en sık 12-14 yaşlarında ortaya çıkar. 

Tip 2 diyabet ise genellikle 30 yaşından sonra ortaya çıkan şeker hastalığı türüdür. Şeker hastalarının yüzde 90-95’i tip 2 diyabetlidir. Bu tip şeker hastalığında kanda insülin başlangıçta yüksek olmasına rağmen etkisini gösteremez ve kandaki yüksek kan şekerini hücrelere sokamaz. Bu duruma “ insülin direnci “ adı da verilir. Bununla birlikte bu hastalarda zamanla insülin salgısı bozulabilir ve insülin tedavisine ihtiyaç gerekebilir. 

Gizli Diyabet 

Gizli diyabet açlık kan şekerinin 90-126 mg/dl arasında olması durumudur. Bazen OGTT dediğimiz şeker yükleme testinde aşırı insülin salgılanmaları ve aşırı glukoz yükselme veya aşırı düşmeleri de bu hastalığa işaret edebilir. 

Gizli Diyabet yani gizli şeker son yıllarda büyük ölçüde artış göstermeye başladı. Bunun nedeni beslenme alışkanlıklarındaki bozukluklardır. Hareketsizlik, gıdalardaki katkı maddeleri, üzüntü, sıkıntı ve stres olmakla birlikte ailede şeker hastalığı olması, uykusuzluk, düzenli uyumama, beyaz ekmek, okul kantinlerinde sağlıksız gıdaların olması, patates kızartması, cips, meşrubat, kola alışkanlığı ve zamanın çoğunu bilgisayar ve televizyon karşısında geçirme büyük rol almaktadır. 

Diyabet tanısı nasıl konulur? 

Diyabet tanısı açlık kan şekeri ölçümü ve şeker yükleme testi ile konuluyor. Açlık kan şekeri 126 ve üzerinde ise bu kişilerde şeker hastalığı vardır diyoruz. Ayrıca hemoglobin ölçümü ile de tanı konabiliyor. Ancak esas tanı; açlık kan şekeri ve şeker yükleme testi ile yapılıyor. 

Diyabetin nedenleri 

Diyabetin nedenleri arasında birincisi genetik nedenlerdir. Ailesinde, özellikle anne ve babada şeker hastalığı varsa çocuklarda olma olasılığı yüksektir. Risk, sadece annede varsa % 7 ile %30 arasındadır. Ancak risk, hem annede hem babada varsa % 60’ı bulabiliyor. Hareketsizlik, stres, uzun süre streste kalma, depresyon gibi nedenler şekeri tetikleyen nedenlerden önemlisidir. Bazı pankreas ameliyatları da diyabete neden oluyor 

Tedavi 

Tedavide öncelik diyettir. Diyette glisemik endeksi düşük gıdalarla, yani kan şekerini yükseltmeyen gıdalarla beslenmek gerekiyor. Bunlardan en önemlisi; beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği yemektir. Pirinç yerine bulgur tercih edilmelidir. Patatesten uzak durmak gereklidir. Reçel, bal ve pekmez gibi tatlı gıdalardan uzak durulmalıdır. Karpuz, kavun, üzüm incir gibi tatlı meyvelerden de kaçınmak gerektir. 

Diyetin yanında egzersiz yapılmalıdır. Şeker hastalarının her gün yarım saat yürümesi gerekir. Eğer bunlara rağmen kan şekerinde yeterli düzelme olmuyorsa ilaçlara geçiyoruz. Hap tedavisi yapılıyor. Hap tedavisinde yeterli cevap alınamayan kişilerde insülin tedavisine geçiyoruz. Diyabette tedavi ömür boyu sürüyor. Diyabette tedavinin belli bir süresi olmuyor. 

Tip 1 diyabette ömür boyu insülin tedavisi gerekiyor. Yeni bazı tedavi seçenekleri orta çıktı. Bunlar pankreas ameliyatları, hücre transplantasyonları çalışmaları yapılıyor. Çalışmalar ümit verici ama henüz klinik uygulamaya geçmedi. Şu an yapılacak tedavi; diyet, egzersiz, ilaç ve insülin tedavisidir. 

Diyabet belirtileri 

Diyabet hastalarında çabuk yorulma, görme bulanıklığı, sık deri enfeksiyonu, kadınlarda vajinal mantar enfeksiyonu gibi bulgular da görülür. Halsizlik, yorgunluk, terleme, sık idrara çıkma, çok su içme ve birden öfkelenme nöbetleri de olabiliyor. 

Diyabet riski 

Kilo alma ve hareketsiz yaşam diyabet riskini artırıyor. Özellikle göbek bölgesinde biriken yağlar, şeker hastalığını tetikliyor. Bu yüzden kilo kontrolü çok önemlidir. Stresin şeker hastalığını tetiklediği de artık biliniyor. Özellikle anne babasında şeker hastalığı olan kişilerin her sene şeker tahlili yaptırması gerekiyor. Hastanın açlık kan şekeri 90 ile126 arasında çıkıyorsa sık sık kontrole gitmelidir. 

Diyabet ve görme kaybı 

Diyabetin komplikasyonları vardır. Yüksek kan şekeri gözde, börekte, kalpte ve sinirlerde bazı hasarlar yapıyor. Bunlardan biriside gözde oluşan hasardır. Biz buna diyabetik retinopati diyoruz. Gözün arkasında retina denen bir bölüm var. Bu bölümde kanamalar oluşuyor. Bu kanamalarda görme kaybı oluşturuyor. Şeker hastalarının her sene göz doktoruna gitmesi gerekiyor. 

Hamilelik ve diyabet 

Özellikle kilosu olan kadınlarda diyabet çok gözüküyor. Bu yüzden hamile kadının kilosu varsa mutlaka hamileliğin ilk ayında kan şekeri ölçümü yaptırmalıdır. Bu ölçümleri yaptırmak için 24. haftayı beklememek gerekiyor. Gebeliğin ilk ayında kan şekeri ölçümü yapılarak, açlık kan şekerinin 92 nin üzerinde olamaması gerekiyor. Yeni kriterlerle kan şekeri düşürüldü. Gebelikte eskiden bu oran ile 100 arasındaydı. Şimdi 92 ve üzeri anormal kabul ediliyor. Diyabet bir annenin bebeği iri bebek olarak oluşuyor. Doğumsal anormallikler oluşuyor. Bu yüzden çok riskli bir durumdur. Mutlaka kan şekeri kontrolü hamilelik öncesi yapılması gerekiyor. Önce şeker kontrol altına alınıp, sonra hamilelik gerçekleşmelidir. 

Çocuklarda diyabet 

Diyabet çocuklarda kalıtsal olarak oluşuyor. Henüz sebebi bilinmeyen, otoümin denilen bir durumdur. Çocuklarda bazı antikorlar oluşur. Bunlar insülin antikoru ve gad antikorudur. O antikorlar pankreastaki beta hücrelerini yıkıyor ve insülin yetmezliği gelişiyor. Çocuklardaki tip 1 diyabet bağışıklık sistemi ile ilgili bir hastalıktır ve insülin tedavisini gerektirmektedir. 

Egzersiz 

Diyabette egzersiz çok önemlidir. Her gün yarım saat yürüyüş yapmak kan şekerinde önemli oranda düşme sağlıyor. Dokuların kandaki şekeri almasını artırıyor. İyi olma hali sağlıyor. Şeker hastalarına önerimiz her gün yarım saat yürüyüştür. Daha doğrusu sağlıklı bir yaşam için herkesin yürüyüş yapması gerekiyor.

Kaynak : HaberMRT